Majewska-Pokoje do wynajęcia

Kętrzyn

Miasto Kętrzyn położone jest na wzgórzach w województwie Warmińsko-Mazurskim. Obszarem obfitującym w liczne siedliska flory i fauny jest użytek ekologiczny Rozlewisko Wopławka położony w sąsiedztwie jeziorka miejskiego. Znajdujące się na jego terenie siedliska flory i fauny zalicza się do unikatowych, ze względu na występowanie w tak dużej liczebności gatunkowej w obrębie dużego siedliska ludzkiego.
W Kętrzynie znajduje się również 12 drzew uznanych za pomniki przyrody.

Historia

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1329 roku. Na skraju puszczy, przy pruskiej osadzie Rast, Krzyżacy wybudowali drewnianą strażnicę nazwaną Rastenburg. Znajdowała się ona prawdopodobnie na wzgórzu nad rzeką Guber, w miejscu, gdzie około pół wieku później wybudowano stojący do dnia dzisiejszego obronny kościół św. Jerzego. Zadaniem strażnicy i osadzonej w niej załogi była obrona tej części państwa zakonnego przed licznymi wyprawami litewskimi; był to także punkt etapowy w krzyżackich wyprawach na Litwę. Strażnica, dwukrotnie zdobywana i palona przez Litwinów - 3 listopada 1345 roku przez wojska książąt Olgierda i Kiejstuta oraz 22 lutego 1347 roku była każdorazowo odbudowywana, położona przy niej osada zaludniała się nowymi mieszkańcami.

11 listopada 1357 roku komtur Bałgi Johan Schindekopf nadał osadzie przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim. Zapewne w tym czasie rozpoczęto budowę murowanego zamku usytuowanego w południowo - wschodnim narożniku murów miejskich.

W XV wieku mieszkańcy Rastenburga kilkakrotnie buntowali się przeciw władzy Zakonu. W 1410 roku rycerz Johart i burmistrz Barddyne poddali miasto królowi polskiemu. W 1440 roku Rastenburg był jednym z założycieli Związku Pruskiego. W 1454 roku zbuntowani mieszczanie zajęli zamek, a krzyżackiego prokuratora Wolfganga Sauera utopili w stawie młyńskim.

Po sekularyzacji zakonu, w 1525 roku nastąpił około stuletni okres świetności miasta, któremu kres położyły liczne epidemie (w 1625 roku zmarło w wyniku epidemii 2.500 osób w mieście i okolicy) oraz wybuch I wojny polsko - szwedzkiej. Kolejne wojny i epidemie przyczyniły się do upadku miasta. Dopiero około połowy XIX wieku dla Rastenburga nadszedł okres rozwoju. Miasto uzyskało połączenie kolejowe z większymi miastami prowincji. Powstało wówczas wiele nowych zakładów przemysłowych oraz instytucji użyteczności publicznej.

Kolejny kryzys, który przyniósł ze sobą wybuch I wojny światowej trwał do lat 30 - tych XX wieku. W końcu stycznia 1945 roku, po zajęciu miasta przez wojska radziecki zamek i większa część staromiejskiej zabudowy miasta zostały spalone.

Z powstaniem herbu Kętrzyna wiąże się następująca legenda:
W okolicznych lasach grasował niedźwiedź dający się mocno we znaki osadnikom. Czynił on szkody nawet w pobliżu miasta. Nic więc dziwnego, że okoliczni mieszkańcy postanowili zabić groźnego zwierza. Zorganizowano obławę i w czasie pościgu niedźwiedź został raniony. Rana jednak nie była śmiertelna, drapieżnik uciekł i schronił się w gęstym mateczniku, z którego nie miał się siły wydostać. Tam został zabity. Na mapach niemieckich miejsce tego wydarzenia lokalizowano na wzgórzu w pobliżu Zalesia Kętrzyńskiego.

ZABYTKI:
Zamek krzyżacki - zwiedzanie miasta najlepiej rozpocząć od największej atrakcji - zamku z drugiej połowy XIVw., wielokrotnie przebudowywanego. Świetnie zachowany, posiada bramę wjazdową i dziedziniec wewnętrzny. W zamku mieści się muzeum ze zbiorem obrazów, rzeźb i przedmiotów pochodzących z XV-XIXw. Na piętrze znajduje się wystawa poświęcona Wojciechowi Kętrzyńskiemu, patronowi miasta.

Budowę zamku w południowo-wschodnim narożniku miasta rozpoczęto prawdopodobnie po nadaniu osadzie praw miejskich w 1357 r. Jest to obiekt trzyskrzydłowy zbudowany na planie zbliżonym do kwadratu wokół niewielkiego dziedzińca. W reprezentacyjnym skrzydle północnym mieścił się refektarz, pomieszczenia mieszkalne krzyżackiego urzędnika - prokuratora oraz kaplica. Zamek otoczono murem z trzema basztami w narożnikach i przejazdem bramnym od strony miasta. W zamku i przylegającym do niego folwarku mieściły się: kuchnia, browar, młyn, piekarnia, spichlerz, spiżarnia, zbrojownia, prochownia, kaplica i więzienie. W czasie wojny trzynastoletniej, w roku 1454 mieszczanie opanowali zamek. Uwięzili wtedy i następnie zgładzili ówczesnego prokuratora zakonnego Wolfganga Sauer'a,. Po 1525 r. zamek pozostawał siedzibą starostów książęcych. Zamek był wielokrotnie przebudowywany. Na dziedzińcu dobudowano okrągłą wieżę z klatką schodową ,rozebrano górne kondygnacje skrzydła północnego, wykonano nowe otwory okienne i zmieniono niektóre partie murów.

W 1945 roku wojska sowieckie spaliły zamek Został on odbudowany w latach 1962-67 . Zewnętrzny wygląd zrekonstruowano według XIX-wiecznych rysunków C.Steinbrechta odtwarzając gotycką bryłę budowli. Obecnie mieści się tu m.in. Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego oraz Biblioteka Miejska. W Muzeum eksponowane są wystawy stałe i czasowe. Znajduje się tu niezwykle interesująca kolekcja rzeźby gotyckiej, zabytki rzemiosła artystycznego oraz meble z XVII-XIX w. Na szczególną uwagę zasługuje zbiór epitafiów i chorągwi pogrzebowych, w tym unikatowa na skalę europejską dziecięca chorągiew pogrzebowa trzyletniego Botho zu Eulenburg z 1667 r. W bibliotece muzealnej i archiwum zgromadzony jest bogaty księgozbiór o tematyce regionalnej oraz zbiór dokumentów z dawnego archiwum miejskiego.
Przed zamkiem umieszczono tablicę upamiętniającą spotkanie polskich oddziałów wchodzących w skład armii napoleońskiej pod dowództwem generałów J.H. Dąbrowskiego i J. Zajączka, do którego doszło w Kętrzynie 21 czerwca 1807 r., po bitwie pod Frydlądem (14 czerwca).

Kościół gotycki - Unikalnym zabytkiem miasta znajdującym się w południowo-zachodnim narożniku miasta jest gotycki kościół otoczony pozostałościami miejskich murów obronnych z basztami. Świątynia zbudowana w II połowie XIV wieku przez Krzyżaków, a rozbudowana w początku wieku XV jest rzadkim przykładem obronnej architektury sakralnej. Trzynawowa, ceglana świątynia z czworobocznymi wieżami sprawia wrażenie zamku.

Ponad 40-metrowa wieża zachodnia, pełniąca niegdyś funkcję wieży obserwacyjnej oraz 32,5-metrowa dzwonnica wspaniale komponują się z bryłą kościoła. Na wieży dzwonnej znajdują się trzy staliwne dzwony o różnej wadze. We wnętrzu kościoła można zauważyć odchylenie prezbiterium w stosunku do osi nawy głównej, co jest rzadkością zarówno w Polsce jak i w Europie. Ze środka nawy głównej można zaobserwować jedynie dwa z trzech okien prezbiterium. Niewątpliwą atrakcją bazyliki jest kryształowe sklepienie wykonane w 1515 r. przez mistrza Matza z Gdańska. Cennym zabytkiem z dawnego, poreformacyjnego wyposażenia kościoła jest ambona z 1594 r. w stylu niderlandzkiego manieryzmu Ciekawostką są dwie cele z XV wieku wiążące się najprawdopodobniej z funkcjami obronnymi kościoła, usytuowane w przyziemiu wieży zachodniej. Organy kościelne powstałe w 1721 r. dysponują trzema ręcznymi klawiaturami, jedną nożną, 41 głosami oraz dzwonami wbudowane zostały w XIX w. w neogotycki prospekt.

Kościół Świętego Jana

W sąsiedztwie bazyliki św. Jerzego znajduje się kościół ewangelicki p.w. św. Jana. Kościół ten został wybudowany około 1480 roku początkowo jako niewielka kaplica cmentarna przy kościele św. Jerzego. Kaplica ta służyła także jako pomieszczenie pierwszej szkoły łacińskiej w Kętrzynie. Od reformacji odbywały się tu ewangelickie nabożeństwa w języku polskim. W 1546 r. książę Albrecht utworzył tu szkołę przygotowującą uczniów do dalszej nauki na Uniwersytecie w Królewcu. Wtedy także została zapoczątkowana rozbudowa kaplicy. W 1565 r. kościół przedłużono w kierunku południowym aż do murów obronnych. Nad świątynią dobudowano piętro, gdzie znajdowały się pomieszczenia lekcyjne i mieszkania nauczycieli. W latach 1691-1692 świątynię rozbudowano w kierunku północnym. Gruntowną renowację wnętrza przeprowadzono w 1817 r. kiedy to powstały drewniane sklepienie beczkowe.
W ołtarzu głównym z 1717 r. znajdują się malowane na drewnie obrazy: "Ostatnia wieczerza", "Ukrzyżowanie" i "Zmartwychwstanie" oraz rzeźby przedstawiające m.in. św. Piotra i Jana, a także przedstawienie pelikana z pisklętami - symbol ofiarnej miłości Bożej. Barokową ambonę z 1730 r. ozdabia 11 przedstawień na drewnie ze scenami Biblijnymi. Znajdujące się w kościele 11-to głosowe organy z 1830 r. zostały przewiezione w 1979 r. z byłego ewangelickiego kościoła w Bezławkach. Dzwon znajdujący się na dzwonnicy przy kościele pochodzi z 1843 r. Renowację świątyni rozpoczęto w 1979 r. Odrestaurowano ołtarz (1985 r.) i ambonę (2000 r.), przebudowano zabytkowy balkon nad wejściem świątyni. Przy tej okazji z Muzeum w Kętrzynie powróciła do świątyni rzeźba Mojżesza, która umieszczona była pierwotnie jako podstawa ambony. W roku 2004 przeniesiono organy na chór nad wejściem. Od reformacji (1525) do 1880 r. w kościele tym odbywały się nabożeństwa w języku polskim. Od 1880 r. do 1945 w świątyni odbywało się przygotowanie konfirmacyjne. Począwszy od 1946 r. kościół służy ewangelikom. Przez 10 lat Kętrzyn był siedzibą biskupa diecezji mazurskiej Kościoła ewangelicko-augsburskiego. Miejscowa parafia utrzymuje kontakty z Parafią Ewangelicką w Wesel (Niemcy). Obecnie proboszczem parafii jest ks. Paweł Hause. Nabożeństwa odbywają się w każdą niedzielę i święta o godz. 9.30. Natomiast w sezonie od maja do września w pierwszą i trzecią niedzielę miesiąca o godz. 11.00 odbywają się nabożeństwa w języku niemieckim dla turystów.

W nawie północnej znajduje się dawniejszy neogotycki ołtarz główny, z centralnie umieszczonym obrazem "Ukrzyżowania" Na międzymurzu, przy bazylice znajduje się lapidarium, w którym wyeksponowane są najcenniejsze i najciekawsze zabytki z cmentarzy rodowych i wojennych powiatu kętrzyńskiego. Obecnie proboszczem parafii jest Ks. Mieczysław Żuchnik.

Nabożeństwa-Msze Święte:
Niedziela-6.30, 8.30, 10.00, 11.30, 13.00, 16.00, 18.00
Święta - 6.30, 10.00,16.00, 18.00
Dni powszednie - 6.30, 7.00,18.00
Koncerty organowe - II niedziela każdego miesiąca o godz. 17.00

Loża Masońska

Loża wolnomularska pod nazwą "Drei Thore des Tempels" ("Trzy bramy Świątyni") w Kętrzynie została założona 9 października 1818 r. Podlegała ona Wielkiej Loży Narodowej Państwa Pruskiego. Pierwszym miejscem spotkań jej członków był budynek położony przy kościele św. Jerzego, należący do urzędnika Simona Küssnera, który w loży sprawował funkcję mistrza. Po 23 latach loża przeniosła swoją siedzibę do budynku przy obecnej ul. Sikorskiego. Kolejnym mistrzem loży był Anton Brillowski, który rozpoczął zbiórkę pieniędzy na wybudowanie nowej siedziby loży. Budowę według projektu powiatowego architekta rozpoczęto w 1860 roku a ukończono w 1864. Piętrowy, niewielki budynek na planie prostokąta ozdobiony jest czterema ośmiobocznymi wieżyczkami w narożach. Pięcioboczny ryzalit z klatką schodową, kryty dachem namiotowym przylega do korpusu głównego od strony wschodniej. Neogotycki wystrój architektoniczny elewacji budynku i jego bryła są zapożyczeniami zaczerpniętymi z późnego gotyku angielskiego. Na parterze znajdował się przedsionek oraz pięć pomieszczeń (m.in. izba rozmyślań, szatnia) natomiast piętro zajmowały reprezentacyjne pomieszczenia z salą biesiadną. Ze względu na wybudowanie loży w miejscu dawnej fosy miejskiej, już po trzech latach od ukończenia budowy rozpoczęto jej remont, który przeprowadzano i w latach kolejnych. Dobudowano m.in. werandę i klatkę schodową.. Na początku XX w. założono instalację gazową i wodociągową. W latach 70-tych rozebrano płaski ryzalit na osi elewacji północnej. W czasie I wojny światowej loża przerwała działalność, którą wznowiła już w 1918 r. Przeprowadzono wówczas remont budynku, który 1925 r. stał się własnością kupca Maxa Rudzio. Jednak po dojściu nazistów do władzy loża "Trzech bram Świątyni" w Kętrzynie tak jak i inne loże wolnomularskie na terenie Niemiec została rozwiązana, a jej majątek został przejęty przez miasto. Po II wojnie światowej do lat 60-tych w budynku loży znajdował się Powiatowy Dom Kultury z salą projekcyjną i kinem. Przez następne lata budynek podlegał dewastacji. Po remoncie w latach 70-tych w budynku dawnej loży prowadził działalność Dom Kultury. W 1999 r. budynek został gruntownie odrestaurowany. Obecnie znajduje się w nim siedziba Stowarzyszenia im. Arno Holza dla Porozumienia Polsko-Niemieckiego i i Centrum Kultury "Zamek".

Kościół Świętej Katarzyny

Kościół Świętej Katarzyny - neogotycki kościół św. Katarzyny z 1896r. ma kolorowe wnętrze z bogatym wyposażeniem z epoki. Swój obecny wygląd kościół zawdzięcza pracom remontowym ukończonym w roku 1956.
Obecnie proboszczem parafii św. Katarzyny jest ksiądz prałat dr Zygmunt Klimczuk.

Nabożeństwa-Msze święte:
Niedziele i Święta- 7.00, 8.30, 10.00,11.30,13.00,18.00
Dni powszednie - 6.30, 7.00, 18.00
W pierwszą niedzielę miesiąca Msza św. o godz. 13.00 odprawiana jest w języku łacińskim.

Ratusz

Ratusz przy Placu J.Piłsudskiego stoi eklektyczny ratusz, który został wybudowany w latach 1885-86 z inicjatywy burmistrza Wiewiórowskiego. Jest to trzykondygnacyjny budynek z czerwonej cegły. Uroczyste otwarcie nowego ratusza nastąpiło 30 grudnia 1886 r. W ratuszu, oprócz dwóch dużych sal na posiedzenia rady i komisji, znajdowały się biura, kasy, posterunek policji (w piwnicach), mieszkania burmistrza i odźwiernego.

W 1899 r. w wyniku pożaru ratusz uległ częściowo zniszczeniu. W 1920 r. przebudowano poddasze budynku. Do 1997 r. ratusz był nieprzerwanie siedzibą administracji miejskiej. Obecnie mieszczą się tu m.in. Urząd Stanu Cywilnego, Punkt Informacji Turystycznej i Promocji Miasta Kętrzyn oraz Kętrzyńskie Centrum Informacji.



Zachowane fragmenty XIV-wiecznych murów obronnych z basztą w północno-wschodnim narożniku dawnych fortyfikacji.
Budowa fortyfikacji miejskich trwała w latach 1350-1378. W końcowym kształcie obwarowania miejskie stanowiły nieregularny czworobok. Mury obronne na kamiennym cokole o szerokości 1,25 - 1,75 m i wysokości 10 m biegły od północy i zachodu po prostych łącząc się poprzez trzynaście baszt z obwarowaniem zamku. W części południowej przebieg murów dostosowano do ukształtowania terenu
Obronność południowo-zachodniego narożnika wzmocniła kościół Św. Jerzego ze swymi odrębnymi murami i basztami, okrągłą - niedźwiedzią i cylindryczną wieżyczką Św. Józefa. obronnych z basztą w północno-wschodnim narożniku dawnych fortyfikacji.
Narożników północno-zachodniego i północno-wschodniego broniły czworoboczne baszty (bastejony). Do miasta prowadziły dwie bramy: wysoka na północnej linii murów i młynarska w południowej oraz furta wodna w pobliżu kościoła Św. Jerzego.
Część fortyfikacji miejskich uległa zniszczeniu. Zachował się północny ciąg murów na całej prawie długości, a we fragmentach w części zachodniej i południowej oraz baszt w północno-wschodnim narożniku fortyfikacji.

W okolicach Kętrzyna stoi wiele pałaców i dworów, świadków bogatej historii tych ziem. Najcenniejsze, dobrze zachowane znajdują się we wsi Drogosze, 20 km od Kętrzyna i Łężany, koło Reszla.

HISTORIA

Miasto położone na skraju Puszczy Piskiej w południowo-wschodniej części Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, nad jeziorem Roś i rzeką Pisą, wypływającą z tegoż jeziora.

Pisz jest najważniejszym miastem regionu. Jego nazwa jest pochodzenia pruskiego i wywodzi się od wyrazu "pisa", co oznaczało "bagno". Mieszkańcy przyjęli tę nazwę od wypływającej z jeziora Roś rzeki o bagnistych brzegach. Natomiast wzniesiony nad Pisą zamek otrzymał nazwę Johannisburg. Pierwszy przywilej dotyczący osady, która powstała wokół zamku, nadano w 1367 roku. Prawa miejskie otrzymał Pisz w 1645 roku i formalnie przyjął nazwę zamku. Miejscowi Mazurzy nazywali miasto Jańsborkiem i nazwa w tej formie przetrwała aż do 1946 r.

Początkowo jako osada bartna, Pisz w XV wieku przeżywał swój rozkwit. Dzięki jego dogodnemu położeniu wielu kupców z południa zmierzało tędy do Gdańska, podobnie flisacy spławiali towary Pisą do Narwi i Wisły.

Wszystkie dziejowe klęski z przeszłości Ziemi Piskiej nie ominęły także Pisza, ale już na początku XIX wieku miasto ponownie odradza się i w roku 1876 osiąga liczbę około 3.000 mieszkańców. W 1885 r. uruchomiono połączenie kolejowe z Olsztynem i Ełkiem, w 1907 założono wodociąg i gazownię, a w 1913 r. rzeźnię miejską.

Tradycje przemysłowe Pisza, z uwagi na bogate obszary leśne i płytko zalegające pokłady rudy darniowej, związane są z przetwórstwem drzewnym (tartak) i metalurgicznym (huta w Wądołku, hamernie w Wiartlu i Jaśkowie). Z czasem rozwinął się zwłaszcza przemysł drzewny - tartak piski, przekształcony w Zakłady Przemysłu Sklejek, stworzył trzon tego przemysłu.

W Piszu urodziło się dwóch wybitnych ludzi: Jerzy Pisański (XVIIIw), uczony, autor pierwszej historii Prus, i Gustaw Gizewiusz (XIXw), wybitny działacz mazurski, autor głośnej pracy "Polska kwestia językowa w Prusach", współredaktor dwóch gazet wychodzących w języku polskim na Mazurach.

Miasto po II wojnie światowej odbudowano, a ludność z 6.400 .w 1939 roku wzrosła do 19.375 mieszkańców (luty 1992r). W ostatnich dwóch latach wzrosła sieć usług, powstało wiele sklepów spożywczych i przemysłowych, a także rozwineła się turystyka.


ZABYTKI

Pisz nie obfituje w zabytki. Częste pożary i wojny, które nawiedzały miasto, zmiotły z powierzchni ziemi budowle wzniesione w dawnych wiekach.

Najstarszym zabytkiem jest wieża kościoła pod wezwaniem św. Jana; odbudowana po pożarze z 1694 roku przetrwała w mało zmienionej formie. Na uwagę zasługują ściany z ryglówki wzniesione w 1737 r. Wieża jest murowana i otynkowana; składa się z trzech kondygnacji z otworem wejściowym na osi, zamykającym się półkoliście. Dach wieży, namiotowy, przechodzi w latarnię ośmioboczną. Na niej znajduje się zegar, a od 1739 roku krzyż. Hełm wieży pochodzi z czasów późniejszych. Sam kościół, wzniesiony w ostatnich latach XVII wieku, został przebudowany w 1843 roku.

We wnętrzu kościoła zachował się ołtarz główny z okresu późnego renesansu, odnowiony w 1696 roku oraz barokowa ambona pochodząca z 1701 roku. Z XVII wieku pochodzą: krucyfiks drewniany, polichromowany, polichromowany pelikan oraz chrzcielnica.

W mieście obejrzeć można ślady po byłym zamku krzyżackim przy ul. Gizewiusza.

Z dawnej zabudowy miejskiej zachowały się trzy domy w stylu barokowym: parterowy przy ulicy Rybackiej 8 oraz piętrowe przy Lipowej 5 i 22. Dom przy ulicy Rybackiej pochodzi z XVIII, a domy przy ulicy Lipowej z XIX wieku. Wszystkie są murowane, otynkowane, założone na planie prostokąta, dwudzielne.

Zabytkowe domy przy ulicy Rybackiej oznaczone numerami: 9, 12, 13, 15, 16, 17, 18 i 30 pochodzą z pierwszej połowy XIX wieku. Wszystkie są parterowe, murowane, tynkowane, założone na planie prostokąta.

Przy Placu Daszyńskiego, z bogatej niegdyś secesyjnej zabudowy miasta pozostały jedynie dwa zabytkowe budynki (nr 8 i 14). Do rejestru zabytków wpisano ratusz neogotycki i stojący obok budynek w tym samym stylu. Wzniesiono je w 1900 roku za pieniądze pochodzące z kontrybucji po wygranej wojnie z Francją w 1871 r.


W ratuszu mieści się Sąd Rejonowy, Urząd Stanu Cywilnego i Muzeum Ziemi Piskiej. W muzeum eksponowana jest fauna i flora Puszczy Piskiej, piśmiennictwo polskie na Mazurach oraz dokumenty z historii Pisza. Na szczególną uwagę zasługuje kamienna "baba pruska" pochodząca z Wejsun, przedmiot kultu pruskiego plemienia Galindów. Inne zabytki godne uwagi to plebania ewangelicka przy placu Daszyńskiego 13B i kaplica cmentarna przy ul. Dworcowej.

Na terenie Piskich Zakładów Przemysłu Sklejek rośnie dąb o średnicy pnia 4,35 m i wysokości 28m.



REGION

Region piski obejmuje następujące miasta i gminy:

* Biała Piska
* Orzysz
* Pisz
* Ruciane-Nida

Część północna i wschodnia regionu ma bogatą rzeźbę polodowcową i wchodzi w skład Krainy Wielkich Jezior i Pojezierza Ełckiego, zaś południowo-zachodnia stanowi część sandrowej Równiny Mazurskiej. Jest to najbardziej zalesiona część województwa (Puszcza Piska, lasy między Białą Piską i Orzyszem), lasy zajmują 47% powierzchni regionu, który uznawany jest za jeden z najbogatszych w zwierzostan terenów Polski. Bogate jest runo tych lasów (m. in. jagody, grzyby).

Wody pokrywają ponad 12% powierzchni regionu (poza giżyckim i wągorzewskim, najbogatszy w wody region województwa). Jezioro Śniardwy (pow. 11.383 ha), zwane jest niekiedy "mazurskim morzem". Ma ono szereg odgałęzień, np. jeziora: Bełdany, Seksty, Warnołty, Mikołajskie. Ponadto swą atrakcyjnością wyróżniają się jeziora: Roś, Nidzkie, Tałty, Orzysz, Łuknajno, Pogobie Wielkie. Atrakcyjnym turystycznie szlakiem wodnym jest Pisa, która łączy z Narwią i Wisłą Wielkie Jeziora Mazurskie, a przez Kanał Jegliński reguluje stan wód w tym basenie. Najpiękniejszym szlakiem spływów kajakowych na Mazurach jest Krutynia.

Do najatrakcyjniejszych miejscowości turystycznych zaliczamy w gminie Pisz wsie: Jabłoń, Kwik, Kociołek Szlachecki, Zdory, Mały Wiartel, Karwik, Rybitwy, Wiartel, Łupki, Hejdyk, Turośl, Pilchy, Wilcze Bagno, Jeże oraz miasto Pisz.

Na terenie gminy Pisz znajduje się rezerwat faunistyczny "Jezioro Pogobie Wielkie" o pow. 692 ha. Jest to miejsce lęgowe rzadkich gatunków ptaków.

JABŁOŃ - miejscowość turystyczna położona w Puszczy Piskiej nad jeziorem Brzozolasek, w odległości 4 km na południowy zachód od Pisza. Stanica wodna PTTK, camping, 200 miejsc noclegowych, pole biwakowe, jadłodajnia, kawiarnia, wypożyczalnia sprzętu turystycznego. Bardzo dobre warunki do wypoczynku, można uprawiać sporty wodne. Dojazd z Pisza autobusami PKS i ZKM.

KARWIK - wieś położona nad jeziorem Seksty i Kanałem Jeglińskim, w odległości 7 km od Pisza, powstała w 1804 roku. Wieś letniskowa, pięć chałup zabytkowych (nr 5, 10, 29, 33, 48). Leśniczówka "Leszczyna", sklep spożywczy. Z Pisza do Karwiku można dojechać autobusem ZKM, 120 mieszkańców, śluza na Kanale Jeglińskim. Możliwość wynajęcia koni i przejażdżki bryczką.

KWIK - wieś powstała w 1434 roku, założona na prawie chełmińskim przez Polaka pochodzącego z Mazowsza o nazwisku Spędek. Szkołę założono w 1745 roku. Wieś leży na północnym brzegu jeziora Białoławki, w odległości 16 km od Pisza, na szlaku kajakowym prowadzącym z jeziora Roś. We wsi sklep spożywczy, przystanek PKS.

POGOBIE ŚREDNIE - wieś położona wśród lasów, łąk, bagien, nad jeziorem Pogobie Wielkie, w odległości 9 km na południe od Pisza. Założona w 1708 roku. Szkołę utworzono między 1805 a 1840 rokiem. Chałupy zabytkowe nr 16 i 46. Jezioro Pogobie Wielkie stanowi rezerwat ornitologiczny chroniący rzadkie gatunki ptactwa wodnego i błotnego. Dojazd z Pisza autobusem PKS. Sklep spożywczy.

WĄDOŁEK - miejsce (nowa pozostała po byłej wsi) położone wśród lasów, w odległości 25 km na południe od Pisza. Najbliższy przystanek PKS w Jeżach (7 km). Obok 3 małe jeziorka i rzeka Rybnica tworząca ciekawe uroczyska leśne. W latach 1805 - 1889 wytapiano tutaj żelazo z rudy darniowej, zalegającej okoliczne tereny. Huta produkowała garnki, narzędzia rolnicze, ruszty do pieców itp. Wyroby z huty rozchodziły się po całych Mazurach, a nawet trafiały na pobliskie Mazowsze. Ładne miejsce na biwaki i rekreację. Obok spiętrzony staw tworzy wodospad, na którym była turbina służąca hucie.

WIARTEL- wieś składająca się z dwóch części: Dużego i Małego Wiartla. Położona między jeziorami Nidzkim i Wiartel, w odległości 11 km od Pisza, założona w latach 1699 - 1700. W XVI wieku istniał tu prymitywny przemysł metalurgiczny, polegający na przetapianiu rudy darniowej i wyrobie podstawowych narzędzi i sprzętów domowych. Istnieje tu duża ferma zwierząt futerkowych, restauracja, szkoła, sklep, poczta, ośrodek zdrowia i punkt apteczny, przystanek autobusowy łączący Pisz z Szerokim Borem. W kierunku płd.-wsch. przystanek PKS na skrzyżowaniu do Uścian oraz Karwicy i Turośli. Obecnie wieś liczy 351 mieszkańców.

ZDORY - stara nazwa - Wilkusy. Wieś położona na półwyspie Pod Lipą oddzielającym jezioro Białoławki od jeziora Seksty, w odległości 19 km od Pisza. Założona została w roku 1508 na prawie chełmińskim przez braci Jana i Marka Stawiskich, przybyłych tu z ziemi łomżyńskiej. Sklep spożywczy, 317 mieszkańców.

PISA - rzeka wypływająca z jeziora Roś i wpadająca do Narwi w Nowogrodzie, licząca 80,4 km; głębokość do 2 m, spadek około 25 cm na 1 km. Łączy Wielkie Jeziora Mazurskie z Wisłą. Posiada dużo meandrów, co zmusza żeglarzy do pełnej koncentracji. Przepływa przez tereny nizinne i podmokłe. Na całej długości jest szlakiem żeglownym. Wzdłuż całej rzeki jest dostateczna ilość miejsc do biwakowania. Na zachodnim brzegu towarzyszą jej lasy Puszczy Piskiej. Nazwa rzeki pochodzi od wyrazu "pisa", co oznaczało w języku Prusów bagno, błoto. Niemcy nazywali ją Galindią (od plemienia Galindów, którzy zamieszkiwali niegdyś te tereny).

KANAŁ JEGLIŃSKI - wybudowany w latach 1845 - 49 (długość 5,5 km), łączy jezioro Roś z jeziorem Seksty. Jest ważnym szlakiem żeglownym łączącym Wielkie Jeziora Mazurskie, poprzez jezioro Roś, z Warszawą. Przy ujściu kanału, w letniskowej miejscowości Karwik, znajduje się śluza. Różnica poziomów między powierzchnią jeziora Roś i jeziorem Seksty wynosi 1 m. Brzegi są zadrzewione, co pozwala wczasowiczom i turystom na przyjemne spacery wzdłuż kanału.

ROŚ - jezioro rynnowe w kształcie litery "S", o powierzchni 1890 ha i głębokości do 31 m, leżące na północny wschód od Pisza. Brzegi przeważnie błotniste i trudno dostępne. Jedynie południowa część, za miejscowością Łupki do wsi Ruda, ma wysoki, zalesiony brzeg, z dobrym dostępem do lustra wody. Na jeziorze znajdują się dwa półwyspy: jeden o nazwie Czarny Róg, na którym leży osada o tej samej nazwie; drugi bez nazwy, na którym położona jest wieś Pilchy. Do północnej części jeziora wpada rzeka Wilkus, płynąca z jeziora Kocioł. Do zachodniej zatoki wpadają dwie rzeki: Konopka płynąca przez wieś Ruda i nieco na północ Święcek, wypływająca z jeziora Borowego. Poniżej półwyspu Czarny Róg wpada Kanał Jegliński, z południowego rogu jeziora wypływa rzeka Pisa. Jezioro typu sielawowego.

POGOBIE WIELKIE - jezioro o kształcie owalnym, mające 679 ha powierzchni, głebokość 0,9 m, na nim wyspa Ostrów Wielki; brzegi trudno dostępne, zabagnione. Całe jezioro stanowi rezerwat ornitologiczny. W odległości około 1 km leży wieś Pogobie Średnie. Dojazd autobusem PKS z Pisza. Jezioro typu linowo - szczupakowego.

ŚNIARDWY - jezioro położone na obszarze czterech gmin: Pisz, Ruciane-Nida, Mikołajki i Orzysz. Największe jezioro w Polsce, liczące wraz z zatokami (Seksty, Kaczerajno, Tuchlin, Warnołty) ponad 13.000 ha (główny zbiornik 10.600 ha) powierzchni. Jego głębokość w stosunku do powierzchni jest niewielka, od kilku do 23 m w najgłębszym miejscu. Linia brzegowa - bardzo urozmaicona, z półwyspami i licznymi zatokami. Długość 17 km, szerokość 13 km. Na jeziorze 4 wyspy; największa z nich to Szeroki Ostrów, połączona z lądem od strony Zdor groblą. Między jeziorami Śniardwy, Kaczerajno i Seksty znajduje się wyspa Kaczor. Na zachód od Szerokiego Ostrowu położone są dwie następne wyspy: Pajęcza i Czarci Ostrów. Ta druga była niegdyś miejscem kultu pruskiego plemienia Galindów. Pływanie po Śniardwach daje dużo emocji, ale jest niebezpieczne i należy zachować jak najdalej idące środki ostrożności. Kajakarze muszą pamiętać o tym, aby trzymać się blisko brzegu i nie wypływać na środek jeziora nawet wówczas, kiedy jest ono zupełnie spokojne. Śniardwy są bardzo kapryśne i zmienne. Gładka, spokojna powierzchnia wody potrafi w ciągu kilkunastu minut pokryć się wysoką, krótką falą. Wysokość fal może dochodzić do I,5 i więcej metrów. W żadnym wypadku nie powinni na Śniardwy wypływać turyści mało doświadczeni i słabo pływający. Jeżeli jezioro jest wzburzone, należy przeczekać w jakimś zacisznym miejscu aż się uspokoi. Stosunkowo najmniej niebezpieczny jest brzeg południowy. Śniardwy są również niebezpieczne z powodu dużej ilości głazów. Zagrażają one nie tylko turystyce żeglarskiej, ale również kajakowej, ponieważ w niektórych wypadkach znajdują się około 20 cm pod powierzchnią wody. Głazy na jeziorze nie są oznakowane. Na jeziorze znajdują się wyspy: Czarci Ostrów, Pajęcza, Szeroki Ostrów (połączony groblą z lądem). Kaczor od kilku lat przestał być wyspą i na skutek zarastania nastąpiło naturalne połączenie z lądem. Prawie połowa brzegów jeziora Śniardwy jest niska i podmokła. Wzdłuż całej długości linii brzegowej od Kwiku do Nowych Gut, ciągnie się strefa roślinności wodnej, głównie trzciny pospolitej.

WIARTEL - jezioro składa się z dwu części: wschodniej, stanowiącej akwen główny oraz północnej, zwanej jeziorem Przylasek. Powierzchnia jeziora Wiartel wynosi 178,6 ha, głębokość zaś dochodzi do 29 m. Na jeziorze znajdują się cztery nieduże wyspy o łącznej powierzchni 1,2 ha, z których największa ma pow. 0,8 ha. Brzegi na ogół niskie.

SEKSTY - jezioro położone w kierunku północno - zachodnim od Pisza, na szlaku wodnym prowadzącym na Wielkie Jeziora Mazurskie. Jest największą zatoką jeziora Śniardwy, leżącą w jego południowo - wschodniej części. Powierzchnia jeziora - 780 ha. Połączone jest z jeziorem Roś Kanałem Jeglińskim. Na jeziorze wyspa Kaczor. Na południowym brzegu znajduje się wieś letniskowa Karwik, a na północnym - wieś Zdory. Typ jeziora - leszczowy.

Puszcza Piska to największa leśna kraina na Mazurach, jeden z największych w Polsce zwartych kompleksów leśnych, o powierzchni leśnej wynoszącej ok. 86 tys. ha i powierzchni ogólnej (wraz z jeziorami, łąkami i wioskami puszczańskimi) wynoszącej ok. 105 tys ha. To obszar lasu o długości 40 km i szerokości ponad 35 km. Oprócz lasu -jeziora, z największym w kraju jeziorem Śniardwy i wspaniałym jeziorem Nidzkie na czele, rzeki - ze słynną z malowniczości Krutynią i meandrującą Pisą o wartkim biegu. Puszcza Piska to przeważnie jednolite bory z domieszką świerka i drzew liściastych. Najbogatsze partie puszczy stanowią lasy świerkowo - sosnowe i sosnowo - świerkowe. Obok sosny i świerka spotykamy tu dąb szypułkowy, grab, lipę drobnolistną, klon zwyczajny, brzozy brodawkowatą i omszoną, olsze czarną i szarą oraz jesion wyniosły.

W lasach żyją dziki, jelenie, sarny, daniele, lisy, zające, borsuki, gronostaje, wilki. Rzadkim zwierzęciem stał się ryś. Bardzo bogaty jest świat ptasi, ogólną ilość występujących tu gatunków ptaków szacuje się na około 200. Na jeziorach i w przybrzeżnych zaroślach żyją mewy i rybitwy, dzikie kaczki i gęsi, perkozy, nury, coraz częściej spotykanym ptakiem jest łabędź niemy. Lasy zamieszkują żurawie, czaple, a także ptaki drapieżne takie jak orły (orzeł przedni - tylko przelotnie, orzeł bielik - gnieździ się w okolicy jeziora Śniardwy), rybołowy, sowy błotne, puchacze, kanie rude, sokoły wędrowne. Jest również kilka stanowisk czarnych bocianów.

W puszczy jest wiele pięknych jezior rynnowych, połączonych malowniczymi strugami i rzeką Krutynią.